Satış karlarının yoğun rekabet baskısı altında gittikçe eridiği son dönemlerde servis, bayinin devamlılığını sağlayan en önemli unsur haline gelmiştir. Karlılığın yanı sıra, servis müşteri memnuniyetinde belirleyici olması ve ürün satışını desteklemesi bakımından anahtar pozisyondadır.
Satış süreci, müşterinin ürüne sahip olduğu toplam süre içerisinde çok sınırlı bir döneme ve deneyime karşılık gelmektedir. Örneğin, birkaç yıl boyunca belirli bir ürününü kullanan müşteri, satış sürecinde sadece birkaç hafta veya ay geçirecektir. Sahip olma tecrübesinin geri kalan uzun bölümünde ise belirleyici olan aracın servisi ve sorunlarının giderilmesidir. Sonuç olarak, servis sürecinin müşterinin bayiveya firma ile kurduğu ilişki üzerindeki etkisi çok daha fazladır. Servis, uzun bir zamana yayılması ve problem giderme fırsatları sayesinde müşteri sadakatini etkileyen önemli bir faktördür.
Şirket prensibi çerçevesinde yüksek performans gösterebilecek bir servis politikası uygulamakta, tüm bayi ve yetkili servislerin bu politikaya göre hareket etmesini beklemektedir.
“Kaliteli ürünler ve mükemmel hizmetler sunarak müşterilerin memnuniyetini sağlamak ve güvenini kazanmak.”
Yüksek performanslı bir servis operasyonu için şu üç yapı taşının bayi bünyesinde yer alması gereklidir:
Servis bir kar merkezi olduğu için, operasyon, tedarik, pazarlama ve müşteri ilişkilerine yönelik alt işlevleri ile birlikte ele alınmalıdır. Ürün satış ve pazarlama sürecinde olduğu gibi, servis operasyonları kendi tedariklerini, pazarlamalarını ve müşteri takiplerini yapmak durumundadır. Dolayısıyla bu kısımda, bir önceki bölümde olduğu gibi servis süreci pazarlamadan başlayarak müşteri korumaya dek uzanan bir kapsam içerisinde ele alınacaktır.
Yedek parça operasyonları, iş sistemi içerisinde servis operasyonları ile bütünleşik ve tamamlayıcı bir konumda bulunurlar. Yedek parça, servis operasyonlarının içinde doğal olarak tüketilir. Yine de yedek parça süreçleri farklı karakterler gösterirler ve dikkatle ele alınmalıdırlar.
Servis operasyonlarını aynen satış pazarlamada olduğu gibi üç ana aşamada incelemek mümkündür.
Servis Öncesi
Ürün satışı, servis operasyonlarını tetikleyen ve girdi sağlayan önemli bir unsur olmakla birlikte, tek başına yeterli değildir. Genelde bayilerin satış ve servis portföylerinde bulunan müşteriler bire bir aynı değildir. Diğer taraftan potansiyel ürün satış ve servis müşterileri de farklı gereksinimler ve karakterler gösterirler. En önemli fark, servis müşterilerinin bayiden araç satın almış olsun veya olmasın, daha sık ve zorunlu olarak servise ihtiyaç duymalarıdır. Bu gerçek, servisin kendi pazarlamasını ve müşteri takibini satışla paralel yürütmesi ihtiyacını doğurur.
Servis Pazarlama
Faaliyet Planı ve Bütçe
Servis pazarlaması içerisinde ilk aşama, her yönetim döngüsünde olduğu gibi servis operasyonlarına yönelik faaliyet planlarının ve bütçelerinin hazırlanmasıdır. Servis plan ve bütçeleri, doğal olarak ana iş planlarının bir parçasıdır. Yine de satış ve pazarlama bütçelerine benzer şekilde detaylandırılmalıdır. Servise yönelik faaliyet planları ve bütçeler şu kalemleri içermelidir.
Müşteri Analizi
Servis operasyonlarının planlanmasında müşterilerin profillerinin iyi anlaşılması önemlidir. Satışta müşterilerin kullanım profillerine göre sınıflandırılmasına benzer biçimde, servis müşterileri de sınıflara ayrılırlar. Bu sınıflandırma, müşterinin bayi ilişkisinin takibinde ve potansiyel geliri hesaplamakta kullanılır. Ayrıca sadakat ve memnuniyet konularında da ipuçları verir. Müşteriler servisi ziyaret etme sıklıklarına göre şu gruplara ayrılırlar:
Aktif müşteriler | Yılda ikiden fazla ziyaret etmiş |
Yarı aktif müşteriler | Yılda iki kez ziyaret etmiş |
Kaybedilme tehlikesi olan müşteriler | Son bir yıldır bir kez ziyaret etmiş |
Kaybedilmiş müşteriler | Son bir yıldır ziyaret etmemiş |
Bu temel ayrıştırmanın ardından bir seviye daha ileri gidilerek, müşterilerin kullanım özellikleri, ortalama bıraktıkları kar ve kişisel özellikleri de sınıflandırmaya eklenmelidir İlave olarak ziyaret tarihçelerinin incelenmesi de fayda sağlar. Çünkü müşterilerin servisi ziyaret sıklıkları, kullanım alışkanlıklarına veya alım-satım tercihlerine bağlı olarak değişebilir. Bu sayede müşteri portföyündeki değişikliklerin nedenleri öğrenilebilir, müşteri takibi ve pazarlama faaliyetlerinde kullanılacak bilgiler elde edilebilir.
Örneğin, bir önceki yıl üç kez servisi ziyaret eden fakat bu yıl içerisinde servise hiç uğramayan bir müşterinin durumu ortaya çıkarsa sorgulanmalıdır.
Müşteri Takip Sistemi
Müşteri analizinde kullanılan verilerin temel kaynağı müşteri takip sistemleridir. Müşteri takip sistemleri servisin müşterisi ile arasındaki en önemli bağdır ve tüm operasyonların altyapısını oluşturur.
Bir müşteri takip sistemi şu şekilde çalışır:
Promosyon ve Teşvikler
Tüm müşterilere veya müşteri veri tabanından çıkartılan müşteri gruplarına zaman zaman özendirici promosyonlar yapılabilir.
Pazarlama faaliyetleri, daha önceki başlıklarda anlatıldığı üzere aktif olmayan müşteri kazanma yöntemleridir. Devamlılığın ve sadakatin ön planda olduğu servis süreçlerinde daha aktif takip gayreti gerekmektedir. Müşteri takibinde temel faaliyetler şunlardır:
Düzenli Müşteri Aramaları
Kayıt altına alınan müşterilerin düzenli olarak taranıp belirli aralıklarla aranması faaliyetleridir. Bu aramaların amacı ilişkiyi sıcak tutmak ve müşterileri servise davet etmektir. Olumlu geçen bir müşteri araması genelde randevuyla sonuçlanır fakat müşteriler aramalara her zaman olumlu yanıt vermeyebilirler. Bir müşteri aramasının en asgari çıktısı, müşteriye ilgi gösterilmiş olması ve bilgilerinin güncelleştirilmesidir.
Müşteri aramalarında dikkat edilmesi gereken konular şunlardır:
Müşteri Ziyaretleri
Müşteri ziyaretleri, mevcut önemli müşteriler (kurumsal, bayi veya özel bireyler) ve tüzel kişiliklere yönelik yapılır. Bu ziyaretlerinin amacı, müşteriye işinde katkı sağlayacak çözümler geliştirmek, hizmetler ve kampanyalar hakkında bilgi vermek ve aradaki ilişkiyi geliştirmektir.
Müşteri ziyaretleri aramalara göre daha zaman alıcı ve masraflı oldukları için iyi planlanmalı ve yürütülmelidirler. Satış bölümündeki “müşteri ziyaretleri” başlığında anlatılan prensiplere ilave olarak şu noktalara dikkat edilmelidir.
Operasyon
Servis süreçlerinde müşteri memnuniyeti üzerinde en belirleyici olan faaliyetler fiziksel servis operasyonlarıdır. Ayrıca operasyon kalitesi ve sonuçları müşteri sadakati üzerinde belirleyici rol oynar. Servis operasyonlarında, ürün satışındaki mağaza sürecine karşılık gelen bir atölye bakım-tamirat süreci vardır. Diğer taraftan garanti operasyonları, kurulum hizmetleri ve gezici servisler de operasyonun tamamlayıcı unsurlarıdır. Kısacası operasyon servisin müşteriye dönük en önemli yüzüdür.
Servis operasyonları yedek parça operasyonları ile de doğrudan ilişkilidir, çünkü bakım ve tamirat esnasında yedek parça tüketilir. Dolayısıyla yürütülen servis operasyonun ihtiyaç duyacağı yedek parçanın elde bulundurulması veya en çabuk şekilde temin edilebilmesi önemlidir. Bu iki süreç arasındaki ilişki bakım ve tamirat işlemleri içerisinde anlatılmaktadır. Yedek parça bulunurluğu ve temini ise ilerideki bölümlerde incelenmektedir.
PDI – Kurulum ve Teslimat Öncesi Kontrol
PDI, Firmadan bayiye iletilen veya Firma tarafından montajı gerçekleştirilen ürünün kontrolünün ve satışa hazır hale getirilme işleminin yapılmasıdır. PDI kalitesi, ürünün kullanım özelliklerini ve dış görünümünü etkileyecek boyuttadır. Kontrollerdeki eksiklikler, müşteri memnuniyetini doğrudan etkiler. Dolayısıyla PDI işlemlerinin, Firma tarafından hazırlanmış standart ve dokümanlara dayanılarak yapılması gereklidir.
PDI (teslimat öncesi kontrol) , montajı yapılan ürünün her noktasının detaylı olarak kontrol edilerek kullanıma hazır hale getirilmelidir. Firma, satıcı olarak montajda her ürüne son kalite kontrol işlemi uygular. Buna rağmen fabrika çıkışından bayiye teslimata kadar geçen süreçte veya kurulum işlemi esnasında çeşitli fiziksel koşullar nedeniyle ürünlerde hasar oluşabilmektedir. Oluşan bu hasarların ve eksikliklerin tespit edilip giderilmesi, müşteriye azami kalite standartlarında ürün sunulabilmesi için PDI işlemleri mecburidir.
Beklenmeyen bir durum, eksiklik ve hasarla karşılaşıldığında bayi veya firma yetkilisi durumu dokümante etmeli ve ardından servis ile temasa geçmelidir.
PDI işlemleri yapılırken insan hataları ve unutkanlığa karşı mutlaka teslimat öncesi kontrol formu kullanılmalıdır. Bu form PDI işlemleri ve sıralarını belirten, yapılan işin takibini sağlayan faydalı bir dokümandır. Formun etkin kullanılmaması durumunda PDI işlemlerinde eksiklikler söz konusu olabilir.
Bakım – Tamirat
İş takip planı, atölye ve servis alanında günlük bakım-onarım işlerinin yönlendirilmesi için kullanılan pratik bir araçtır.
Faturalama ve Ödeme
Tamir bakım işlerinin tamamlanmasının ardından yapılan işin bedeli çıkartılır, müşteri bilgilendirilir ve ödeme ile birlikte ürün müşteriye teslim edilir. Bu aşamadaki işlemler şunlardır:
Takip
Müşteri, hizmet verildikten 72 saat sonra servis danışmanı veya atanacak bir görevli tarafından aranarak aldığı hizmetten memnuniyet derecesi sorulur. Bu aşamada müşteri, servis memnuniyeti anketi doldurabilir. Görüşmede müşterinin memnun kalmadığı herhangi bir konu ortaya çıkarsa, servis danışmanı müşteriyi tekrar ziyaret eder ve sorununu çözümler.
Garanti İşlemleri
Garanti, bir üreticinin ürettiği ürün üzerindeki kalite iddiasının ve müşteri memnuniyetine yönelik ilgisinin temel göstergesidir. Firma ve bayiler tarafından dağıtımı yapılan tüm ürünler belirli koşullar çerçevesinde üreticinin garantisine sahiptir. Belirlenmiş olan garanti süresi içinde meydana gelen ve “garanti kapsamına girmeyen durumlar” bölümünde belirtilenler dışında kalan arızalar herhangi bir ücret talep edilmeden tamir edilir veya parça değişimi ile giderilir.
Garanti kapsamına girmeyen durumlar şunlardır:
Satılan ürünlerde garantisinin başlaması için “kullanma ve bakım el kitabının” arka bölümündeki “garanti kayıt formunun” satışın hemen ardından bayi veya ceren tarafından eksiksiz doldurularak ilgili bölümüne ulaştırılması gereklidir.
Garanti süresi içinde arıza yaparak yetkili servislere gelen ve yerine gidilen ürünlerin garanti kapsamına giren problemleri, parça ve işçilik bedeli talep edilmeksizin ve en kısa sürede giderilmelidir.
Sadece Firmadan satın alınan parçalar garanti kapsamında fatura edilebilir, bunun dışındaki parça veya malzemeler fatura edilemez.
Arızalı ürünün servis tarafından yapılan işleri için, her bir arızada ayrı olmak üzere “garanti onarım formu” düzenlenerek izleyen ayın en geç ilk haftasının son gününe kadar Firma servis departmanına ulaştırılmalıdır.
Garanti tamirleri sırasında sökülen parçalar, “arızalı parça etiketi” doldurulup etiketlenerek “garanti onarım formları” ile birlikte Firma servis bölümüne gönderilmelidir.
Gezici Servis
Gezici servisler, tam donanımlı mobil araçlarla müşterilerin ayağına gidilerek sağlanan servis hizmetleridir. Özellikle uzak noktalara periyodik olarak veya istek üzerine servis götürmek için kullanılırlar.
Gezici servislerin, hizmetin doğası gereği bayi ve müşteriler ile iletişim kuracak imkânlarla donatılması önemlidir.
24 saat servis sistemi, gezici servislere ek olarak sağlanabilecek yüksek katma değerli fakat masraflı bir hizmettir. Müşteri memnuniyetini temel alan, kesintisiz hizmet için “24 saat servis“ prensibinden hareketle tasarlanmışlardır.
Müşteri Koruma
Serviste müşteri koruma faliyetlerinin temel amacı, satışta olduğu gibi servis müşterilerinin sadakatini sağlayarak onları elde tutmak, operasyonları kontrol altında bulundurmak, performansı sürekli değerlendirerek geliştirme fırsatları yaratmaktır. Müşterinin servis bağımlılığı ürün bağımlılığından çok daha zor sağlanan bir unsurdur.
Müşteri İlişkileri
Satış bölümünde müşteri ilişkilerinin yönetimine ait prensipler servis için de fazlasıyla geçerlidir. Örneğin serviste kaybedilmiş bir müşteriyi tekrar kazanmak, satışta kaybedilen müşteriyi kazanmaktan çok daha zahmetlidir. Dolasıyısıyla müşteri korumaya yönelik ilişkilerin dikkatle ve düzenli yürütülmesi önemlidir. Müşteri ilişkileri, servis sonrası müşteri takibi ve müşteri memnuniye anketleri faaliyetlerini içerir.
Servis Sonrası Takip
Tamir bakım işlemlerinin 72 saat sonrasında yapılan kontrol, servis performansı ve memnuniyeti ölçümünün yanı sıra müşteri ilişkisinin devamı ve pekiştirilmesi için de kullanılır. Fakat serviste müşteri ilişkisinin yönetimine yönelik faaliyetler bununla sınırlı kalmamalıdır. Doğası gereği, servis operasyonları ürün satışına oranla daha fazla temas olanağı yaratır. Satış başlığı altında anlatılan takip ve iletişim faaliyetlerinin mevcut servis müşterileri için de uygulanması önemlidir.
Servise özgün bir başka uygulama da sadakat programlarıdır. Sadakat programları, müşteri takip sisteminden elde edilen çeşitli statülerdeki müşteri kitlelerinin geri dönüşünü arttırmak ve bağlılıklarını pekiştirmek üzere tasarlanan paketlerdir. Bu paketlerde indirimler, özel kampanyalar ve iletişim /reklam aktiviteleri bir arada bütün olarak ele alınır. Sadakat programları, kampanyalara benzer bir yöntemle tasarlanır ve uygulanırlar. Fakat birden çok aktiviteyi ve farklı iletişim kanallarını içerdikleri için daha fazla analiz ve titizlik gerektirirler.
Müşteri Memnuniyet Anketleri
Firma, satışa benzer şekilde bayinin servis operasyonları için de müşteri memnuniyet ölçüm çalışmaları yürütmelidir.
Bayiler, Firmanın zaman zaman düzenleyeceği anket çalışmalarına katılabilecekleri gibi firma tarafından hazırlanan anketleri serviste bulundurup müşterilerine doldurtmalı ve bayiye aktarmalıdırlar.
Kontrol ve Değerlendirme
Kontrol ve değerlendirme faaliyetleri, müşteriyi korumak için kritik olan hizmet kalitesinin takibi ve geliştirilmesini amaçlar. Kalite geliştirme, raporlama ve kontrol faaliyetlerinde Firma ve bayi birlikte çalışırlar.
Bayiler Firma temsilcileri tarafından periyodik olarak ziyaret edilir. Bu ziyaretlerin amacı bayinin tesislerinin ve operasyonlarının gelişimine katkıda bulunmaktır.
Bu ziyaretlerde, öncelikle her yılın sonunda bir sonraki yıl için yapılan bütçe ve faaliyet planına yönelik görüşme ve takipler yapılır.
Kontroller sonucunda zayıf noktalar ve karşı önlemler tespit edilerek geliştirmeye yönelik çalışmalar planlanır. Planlanan karşı önlemler bayi tarafından mutlaka hayata geçirilmelidir. Firma temsilcileri ziyaretleri esnasında bu karşı önlemlerin uygulamalarını da takip ederler.
Bu süreçte “planla – uygula – kontrol et – önlem al” çevrimi sürekli olarak uygulanarak bayilerin tesis ve operasyonlarında gelişim sağlanır.
Bu faaliyetlerin yanı sıra, bayilerin kendi servis operasyonlarını yönetmek ve Performanslarını takip etmek için özel bir servis raporlaması yapmaları uygun olabilir.
Kalite Geliştirme
Firma, hizmet kalitesinin sürekli geliştirilmesi ve müşteri memnuniyetinin sağlanması için planlı faaliyetler uygulamalıdır. Kalite geliştirme sistemi olarak adlandırılan bu yapılanma, satılan ürünlerde tekrar eden teknik arıza ve kusurların sistematik olarak raporlanması, giderilmesi ve bulunan çözümün yaygınlaştırılması suretiyle hizmet kalitesini yükseltir. Bu döngü içerisinde bayinin yürütmesi gereken belirli faaliyetler vardır.
Pazarda satılmış olan ve garanti kapsamında olsun veya olmasın herhangi bir ürününün tekrar eden teknik bir problemi ile karşılaşıldığında, bununla ilgili detaylı bilgilerin “Arıza uyarı” ve “Arıza erken uyarı” formları ile servis bölümüne bildirilmesi gerekir.
Arıza erken uyarı raporlarının hazırlanmasında dikkat edilecek konular şunlardır:
Kalite geliştirme raporları ürün kalitesinin ve müşteri memnuniyetinin geliştirilmesinde önemli bir rol oynayarak müşteri koruma faaliyetlerini destekler.
Kalite geliştirme raporu ile bildirilen arıza Iveco tarafından çözümlendikten sonra probleme ilişkin uygulama bayilere “Servis bülteni” ile bildirilir.
—————